Czasem można się spotkać z określeniem „normatywny czas pracy” lub „nominalny czas pracy”, co jednak one oznaczają? W tym wpisie wyjaśnimy te zagadnienia oraz różnice pomiędzy nimi a wymiarem czasu pracy.
Czym jest czas pracy?
Zgodnie z art. 128 § 1 Kodeksu pracy „Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.” W tym czasie pracownik powinien wykonywać zadania zlecone przez pracodawcę lub czekać na gotowości do ich wykonania. Czas pracy ten jest obwarowany normami czasu pracy.
Chcesz usprawnić zarządzanie czasem pracy w swojej firmie? Poznaj narzędzia Moniti, które pomogą Ci w precyzyjnym planowaniu i monitorowaniu godzin pracy Twoich pracowników.
Normatywny czas pracy i jego obliczanie
Normatywny czas pracy, znany również jako nominalny czas pracy, odnosi się do liczby godzin, które pracownik powinien przepracować w pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, zgodnie z obowiązującymi normami czasu pracy. Jest to koncepcja używana przez dział HR do określenia liczby godzin, które pracownik powinien przepracować w danym okresie, zazwyczaj w danym miesiącu, jednak nie znajduje się ona w Kodeksie pracy.
Jak oblicza się normatywny czas pracy?
Proces obliczania normatywnego czasu pracy rozpoczyna się od ustalenia liczby godzin pracy, które pracownik powinien wypracować, biorąc pod uwagę:
- Tygodniową normę czasu pracy — zazwyczaj 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy,
- Dni ustawowo wolne od pracy — takie jak święta państwowe oraz weekendy, które obniżają wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Czy „normatywny czas pracy” i „wymiar czasu pracy” oznaczają to samo?
Chociaż normatywny czas pracy i wymiar czasu pracy są często używane zamiennie, to istotne jest rozróżnienie, że wymiar czasu pracy jest terminem formalnie uznawanym w przepisach prawa pracy i odnosi się do konkretnych godzin pracy określonych w umowie o pracę. Tymczasem termin normatywny czas pracy, choć stosowany w działach administracji i HR dla określenia podobnych aspektów, nie ma formalnej definicji w prawie pracy i często służy do opisu ogólnej koncepcji zarządzania czasem pracy.
Według Kodeksu pracy, aby obliczyć wymiar czasu pracy, należy uwzględnić:
- Tygodniową i miesięczną normę czasu pracy – podobnie jak w przypadku nominalnego czasu pracy.
- Święta przypadające w sobotę – każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
- Tygodniowy czas pracy łącznie – suma godzin, które pracownik powinien przepracować w tygodniu, uwzględniając również dni wolne od pracy.
- Liczbę tygodni przypadających w danym okresie rozliczeniowym – aby obliczyć wymiar czasu pracy, należy znać liczbę tygodni, które przypada na okres rozliczeniowy. Zarówno pełne tygodni, jak i również ułamek pozostały do końca okresu rozliczeniowego.
- Ustalenia regulaminu pracy, układu zbiorowego pracy lub umowy o pracę – wymiar czasu pracy może być bardziej elastyczny niż norma czasu pracy oraz zostać dostosowany do konkretnych stanowisk i zakładów pracy, jednak nadal nie powinien przekraczać normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
- System czasu pracy – każdy z systemów czasu pracy może mieć inny wpływ na wymiar czasu pracy w danym tygodniu lub miesiącu.
A pod koniec miesiąca skorygować go o:
- Pracę w godzinach nadliczbowych
- Liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności oraz nieusprawiedliwionej
Nominalny czas pracy w praktyce
Dla celów statystycznych często rozróżnia się nominalny czas pracy powszechnie obowiązujący i nominalny czas pracy obowiązujący w jednostce sprawozdawczej. Mogą one zostać dokładniej określone układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy, jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy.
Nominalny czas pracy powszechnie obowiązujący
Jest to czas pracy, który zakłada 40-godzinny tydzień pracy. Oblicza się go poprzez pomnożenie liczby dni roboczych przez dzienną liczbę godzin pracy (zazwyczaj 8 godzin). Normatywny czas pracy powszechnie obowiązujący jest standardem w większości miejsc pracy na pełny etat.
Nominalny czas pracy obowiązujący w jednostce sprawozdawczej
Jest to dostosowywany czas pracy, który obowiązuje specyficzne grupy pracowników w danej jednostce, zgodnie z wewnętrznymi normami lub układem zbiorowym pracy. Ten czas pracy może być różny od powszechnie obowiązującego, uwzględniając takie aspekty jak skrócenie tygodniowego czasu pracy lub przedłużenie dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach pracy.
Podsumowanie
Normatywny czas pracy i wymiar czasu pracy, nie są równoważnym pojęciem i nie powinny być używane zamiennie, aby nie dopuścić do powstania nieporozumień. Choć normatywny czas pracy nie jest określeniem prawnym i aktualnie nie jest często używany, warto znać jego definicję podczas komunikacji z działami administracji i HR.